Unit Usaha Syariah: Pengertian, Jenis Dan Tujuannya

Unit usaha syariah merupakan unit perbankan yang mematuhi perjanjian berdasarkan syariat Islam.

Penjelasan penuhnya macam mana? Ayuh, kita lihat!

Dalam dunia perbankan terdapat banyak unit usaha, baik konvensional maupun syariah. Unit usaha syariah atau UUS merupakan salah satu kegiatan usaha perbankan syariah.

Antara pihak bank dengan pelbagai pihak yang mengadakan perjanjian atau transaksi yang dijalankan berdasarkan syariat Islam.

Kita mulakan perbincangan dengan mengetahui maksud dan tujuan unit perniagaan syariah terlebih dahulu.

Baca Juga: Ingin Memulakan Perniagaan Syariah? Berikut adalah 5 Langkah untuk Bermula

Definisi dan Tujuan Unit Perniagaan Syariah

Pengertian unit perniagaan syariah itu sendiri adalah sebahagian daripada perniagaan perbankan yang menggunakan hukum Islam sebagai asas dan peraturannya.

Dilaporkan daripada Investopediabank merupakan salah satu perkhidmatan keuangan yang telah berkembang sejak sekian lama, direkodkan sekurang-kurangnya pada abad ke-14.

UUS adalah perbankan menggunakan sistem dan peraturan syariat Islam itu sendiri. Sudah tentu dalam pembentukannya, ada tujuan UUS.

Objektifnya ialah:

• Menggalakkan peningkatan jumlah transaksi pembiayaan syariah
• Menggalakkan transaksi pensekuritian dengan undang-undang syariah
• Menggalakkan aktiviti pembiayaan melalui penerbitan sukuk (syariah)
• Menyediakan strategi keluar untuk pemula yang memerlukan kecairan
• Menyediakan produk perbankan dan produk pembiayaan berlandaskan prinsip syariah
• UUS hadir untuk menyokong program kerajaan khususnya dalam penyediaan perumahan menggunakan prinsip syariah.

Unit usaha syariah merupakan unit kerja di setiap kantor pusat bank konvensional yang merupakan kantor pusat atau kantor pusat.

Walau bagaimanapun, UUS wujud sebagai aktiviti yang menggunakan undang-undang Islam sebagai prinsip asasnya. Mengenai UUS, ia dikawal sepenuhnya dalam undang-undang.

Ketentuan tersebut tertuang dalam Pasal 5 Ayat 9 Undang-Undang Nomor 21 Tahun 2008 yang berbunyi: Bank Komersial Konvensional yang akan menjalankan aktiviti perniagaan berdasarkan Prinsip Syariah diwajibkan membuka UUS di ibu pejabat Bank dengan lesen daripada Bank Indonesia.

Selaras dengan peruntukan dalam Undang-undang Nomor 7 Tahun 1992 yang telah dipinda yang terkandung dalam Undang-Undang Nomor 10 Tahun 1998, yang memberikan keistimewaan kepada Bank Konvensional untuk menjalankan kegiatan usaha di bawah hukum Islam dan prinsip syariah.

Langkah-langkah yang diambil supaya bank konvensional dapat menjalankan aktiviti perniagaan UUS adalah seperti berikut:

• Membuka atau menubuhkan pejabat cauangan atau pejabat di bawah pejabat cauangan yang menjalankan aktiviti perniagaan berdasarkan prinsip syariah dan hukum syarak.
• Membuat perubahan kepada pejabat cauangan atau pejabat di bawah pejabat cauangan yang menjalankan aktiviti perniagaan konvensional dan menjadi pejabat yang menjalankan aktiviti perniagaan mengikut prinsip syariah dan hukum syarak.

Pembukuan unit usaha syariah hanya dapat dilakukan dengan izin Bank Indonesia.

Keperluan modal kerja untuk aktiviti UUS ditetapkan pada modal minimum IDR 100 bilion tunai.

Terdapat beberapa syarat untuk mendapatkan lesen perniagaan, syarat ini diatur secara terperinci dalam Peraturan Bank Indonesia.

Keperluan yang mesti dipenuhi adalah seperti berikut:

1. Struktur dan pengurusan organisasi
2. Modal kerja untuk aktiviti unit
3. Mempunyai pakar dalam bidang perbankan Islam
4. Mempunyai kelayakan perniagaan.

Bank konvensional yang telah mendapat lesen perniagaan untuk menjalankan unit usaha syariah hendaklah memasukkan frasa tersebut Unit Perniagaan Syariah selepas nama Bank di pejabat yang menjalankan aktiviti UUS. Ini sudah menjadi syarat.

Unit usaha syariah adalah kegiatan usaha yang memasarkan produk sesuai prinsip syariah. Terdapat sekatan yang tidak boleh dilakukan.

Larangan ini juga tertuang dalam Pasal 24 Undang-Undang Nomor 21 Tahun 2008 yang menyatakan bahwa unit usaha syariah dilarang:

• Menjalankan aktiviti perniagaan yang bertentangan dengan prinsip syariah
• Menjalankan pembelian dan penjualan langsung saham dalam pasaran modal
• Menjalankan penyertaan ekuiti dan menjalankan aktiviti perniagaan insurans yang tidak sesuai dengan prinsip syariah dan hukum syarak.

Baca Juga: Hukum jual beli secara online menurut Islam, umat Islam wajib tahu

Jenis dan Aktiviti Unit Perniagaan Syariah

Terdapat beberapa jenis dan bentuk aktiviti UUS. Tercatat dalam Kitab Bank dan Institusi Keuangan Lain yang ditulis oleh Sigit Triandaru, menyatakan jenis-jenis UUS yang terdapat di Indonesia ialah:

• Bank Danamon Syariah
• Bank Perdagangan Syariah
• Bank Permata Syariah
• BNI Syariah
• Bank Syariah Mandiri
• Bank IFI Syariah
• BRI Syariah
• BII Syariah
• Bank Riau Syariah
• BJB Syariah
• Bank DKI Syariah
• HSBC Syariah
• Bank Syariah Mega

Sudah tentu terdapat banyak UUS di bank konvensional yang belum disebutkan di atas.

Seperkara yang pasti, bentuk UUS adalah sebahagian daripada unit perniagaan yang berprinsip syariah dan syariat Islam.

Kegiatan UUS ditetapkan secara terbatas sebagaimana diatur dalam Pasal 19 Ayat 2 Undang-Undang Nomor 21 Tahun 2008, kegiatan unit usaha meliputi:

• Menghimpun dana dalam bentuk simpanan dalam bentuk giro, simpanan atau bentuk lain berdasarkan akad wadi’ah atau akad lain yang tidak bertentangan dengan prinsip syariah.
• Mengumpul dana dalam bentuk pelaburan dalam bentuk deposit, simpanan atau bentuk lain yang setara berdasarkan akad mudharabah atau akad lain yang tidak bercanggah dengan prinsip syariah.
• Mengagihkan pembiayaan perkongsian untung berdasarkan mudharabah, akad musyarakah atau lain-lain pengaturan yang tidak bercanggah dengan prinsip syariah.
• Menjalankan perniagaan kad debit atau kad pembiayaan berlandaskan prinsip syariah
• Jual beli sekuriti pihak ketiga yang diterbitkan atas dasar transaksi nyata berdasarkan prinsip syariah
• Membeli sekuriti berdasarkan prinsip syariah yang dikeluarkan oleh kerajaan atau Bank Indonesia
• Menerima bayaran daripada bil sekuriti dan melakukan pengiraan dengan pihak ketiga atau antara pihak ketiga berdasarkan Prinsip Syariah.
• Menyediakan tempat menyimpan barang dan surat berharga berdasarkan Prinsip Syariah.
• Menjalankan kegiatan lain yang lazim dilakukan di sektor perbankan dan sosial sepanjang tidak bertentangan dengan prinsip syariah dan mematuhi ketentuan perundang-undangan.

UUS juga dibenarkan untuk menjalankan aktiviti perniagaan lain selain yang dinyatakan di atas.

Adapun kegiatan lain yang juga tercantum dalam Pasal 20 ayat 2 Undang-Undang Nomor 21 Tahun 2008, yaitu:

• Menjalankan aktiviti pertukaran uang asing berdasarkan prinsip syariah
• Menjalankan kegiatan di pasar modal selama tidak bertentangan dengan prinsip syariah dan ketentuan undang-undang di pasar modal.
• Menjalankan aktiviti penyertaan modal sementara untuk mengatasi akibat kegagalan pembiayaan berdasarkan prinsip syariah. Didahului dengan syarat anda perlu menarik balik penyertaan anda.
• Mengadakan aktiviti atau produk bank berdasarkan prinsip syariah dengan menggunakan cara elektronik.
• Mengeluarkan, menawarkan dan memperdagangkan sekuriti jangka pendek berdasarkan prinsip syariah. Sama ada secara langsung atau tidak langsung melalui pasaran uang.
• Menyediakan produk atau menjalankan aktiviti perniagaan Bank Komersial Syariah lain berdasarkan prinsip syariah itu sendiri.

Unit usaha syariah merupakan kegiatan usaha di dunia perbankan yang menjadi alternatif bagi masyarakat yang ingin menggunakan jasa perbankan berdasarkan syariat Islam sebagai dasar peraturan.

Aktiviti dan proses juga dikawal oleh Perlembagaan dan disokong oleh kerajaan melalui beberapa dasar untuk menggalakkan pelaksanaan aktiviti itu sendiri.

Baca juga: Sukuk adalah pelaburan syariah yang patut dicuba

Demikian penjelasan lengkap mengenai unit usaha syariah.

Semoga penjelasan di atas membantu anda untuk lebih memahami perbankan dan unit perniagaan yang terkandung di dalamnya.